عێراق لە دۆخێکی ئاڵۆزی سیاسیی دایە بەتایبەت نێوماڵی شیعە، هێشتا روون نییە لێکەوتەکانی ئەم ئاڵۆزییە لەنیو ماڵی شیعەدا بەم وێنەیەی کە هەیە دەمێنێتەوە یان دواجار کێشەکان هەناردەی دەرەوەی نێو ماڵی خۆیان دەکەن!
شیعەکان لە دوای پرۆسەی ئازادی عێراق وەک هێزی عەسکەری چووەنەتە نێو شەڕی یەکتر، بەڵام لەڕووی شەڕی نێو ماڵی شیعەدا هەرچەند تەقسیمی سیاسی لە نێویاندا هەیە، تەقسیمی عەسکەری و ئابووری هەیە، بەڵام نەچوونەتە شەڕی سەرتاسەری یەکتر، لە پشتەوەی نێو ماڵی شیعەدا هێزی تر هەن کە نەیانهێشتووە نێو ماڵی شیعە پەرتەوازە بێت و ئەزموونی لەتبوونی نێو ماڵی سوونە، لەنێو ماڵی شیعە دووبارە ببێتەوە.
ئەگەر سەیری دیکۆمێنتەکانی رۆژانی جەنگ بکەین کە ئەمەریکا لە ناوچەکەدا هەیبووە، ئاسانتر لەوە تێدەگەین کە پێویستە کورد چی بکات و بۆچی سەرۆک نێچیرڤان بارزانی دەستپێشخەری بۆ لایەنە سیاسییەکانی عێراق دەکات بێنە هەولێر.
ئەمەریکییەکان لە جەنگدا ئەزموونیان وەرگرت، کاتی خۆی هێنری کیسنجەر لە جەنگی ڤێتنامدا ئەمەریکای بە ژیرانە هێنایە دەر ئەگەرچی کاتی ویست تا جەنگ کۆتایی هات بەڵام نەیهێشت ئەم جەنگە ببێتە هۆی داخستنی دەرگای ناوچەکە بەسەر ئەمەریکا بۆیە لەگەڵ چین ئاشتەوایی دروست کرد، لەگەڵ رووسیا پێوەندییەکانی هێشتەوە کە دوو هێزی پشتەوەی پاڵپشتی ڤێتنام بوون، لەو قۆناغدا نەیهێشت کە ملاملانیی سیاسی و جەنگ لە ناوچەکەدا ببنە بەرەیەکی سەرتاسەری دژ بە ئەمریکا، هەر خۆی فەڵسەفەی سیاسی کیسنجەر وابوو لە جیاتی ئەوەی کە کێشەکان بە تەواوی چارەبکرێن ئەو دەستپێشخەری نوێی دەکرد تا بتوانرێ ئەمەریکا لە ناوچەکەدا "حبر على ورق" نەبێت.
ئەمەریکا لە دوای کیسنجەر چەند جەنگێکی دیکەی دۆڕاند، جەنگی لوبنان و عێراق و یەمەن و ئەفگانستان و دیاریش نییە لە جەنگی ئۆکراینا کە ئەمەریکا دوا دۆڕاوی جەنگەکە دەبێ یان نا، بەڵام ئەمەریکا هەر لە خاڵی هیزدایە چونکە لە نێوخۆی ئەمەریکادا یەکگرتوون، بۆیە هەمیشە دۆڕان لە کۆتاییدا دەکەنەوە سەرکەوتن و سەرکەوتنیش لە پێش جەنگدا لە هەرکوێیەکی دونیابێ دەگوازنەوە نێو پلانی داهاتوویان.
عێراق لە رابردوودا ئەزموونی کودەتایی ناوخۆیی زۆرە، شەڕی ناوخۆیی زۆری هەبووە، بەڵام لە جەنگدا ئەزموونی نییە، لە جەنگی عێراق و ئێران تا جەنگی کوێت و دواتر جەنگی ئەمەریکا کە عێراق رژێمەکەی گۆڕا، ئێستا دوای ١٨ ساڵ جارێکی دیکە عێراق لەسەر لێواری جەنگی نێوخۆییدایە، جەنگێک کە شەقام و دەسەڵات دژ بەیەکەوە وەستاون، لەم جەنگەدا دیارنییە کە داهاتووی عێراق ئەگەر بچێتە شەڕێکی خوێناویی بۆ ئێمەی کورد زیان و قازانجی چی دەبێ، بەڵام بانگهێشتی ئەمڕۆی سەرۆک نێچیرڤان بارزانی بۆ لایەنە سیاسییەکانی عێراق کە بێن لە هەولێر دەست بە گفتوگۆی کراوە و کۆکەرەوە بکەن، ئەم دەستپێشخەرییە لە چەند دیوێکەوە خوێندنەوەی پێشوەختە هەڵدەگرێ:
یەکەم، تێگەیشتنی ورد لە ئاڵۆزییەکانی عێراق کە دواجار لە ئاڵۆزبوونی دۆخی بەغدا رەنگە زەمینەی وا دروستکبرێ کە شەڕەکە لەنێو ماڵی شیعە دەرچێ، ببێتە شەڕێکی نەتەوە سەرەکییەکانی عێراق، ئەوکاتە لێکەوتەکانی جەنگ دەگۆڕێ، چونکە لە پشتەوەی نێو ماڵی شیعەدا ئەندازیاری گەورە هەن کە چۆن نیو ماڵی شیعە رێکخەنەوە و چۆن ناکۆکی سیاسی نێو ماڵی شیعە بخەنە نێو هەناوی سونە یان کوردەوە، لە پشتەوەی نێو ماڵی کوردیش کاراکتەرێکی گەورە هەیە کە نێچیرڤان بارزانییە هەمیشە دەستپێشخەری هەیە کە تەبایی و یەکریزی و یەکگرتووی بۆ کۆی هیزە سیاسییەکان ئەولەویەتی یەکەم بێت، چونکە هێزی هەرێم لە یەکگرتووی دایە نەوەک لە پەرتەوازەیی سیاسی و پەکخستنی پرۆسەی سیاسی کە ببێتە هۆی شەتداونی پێگەی دیپلۆماسی هەرێم.
دووەم، ئاڵۆزییەکان ببێتە هۆکارێک بۆ بە یەمەنکردنی عێراق ئەو کاتە لە وێنە گەورەکەدا تێکچوونی رەوشی عێراق دەچێتە قۆناغێک بۆ وەبەرهێنانی تیرۆر، هەرچۆنێک لە جەنگی نێوان ئەفگانستان و رووسیا لە رابردوو ئوردن بە هاوکاری سعودیەو ئەمەریکا مەتبەخی گواستنەوەی جیهادی ئیسلامی بوو بۆ ئەوەی چەکدارەکان لەوێوە بگوازرێنەوە ئەفگانستان و دواجار جیهادی ئیسلامی دژی رووسیا بەرپابوو شەڕەکە گۆڕا لەوەی شەڕی نێوان ئەفگانستان و رووسیا بێ، بوو بە شەڕی ئیسلام و رووسیا، ئاڵۆزییەکانی عێراقیش ئەگەر بچێتە قۆناغێکی مەترسیدار مەتبەخی بچوکی لێ دروستدەبێ کە نازانرێ ئاراستەی چەکداری بەرەو کوێ ئاراستە دەکرێنەوە و فەتوای جیهادی لە دژی کێ دەدرێ و کام جوگیرافیا دەبێتە مەیدانی شەڕ.
سێیەم، هەمیشە هەولێر بەشێک بووە لە چارەسەر، ئێستایش بانگهێشتی سەرۆک نێچیرڤان بارزانی بۆ لایەنە سیاسییەکانی عێراق هەمان ئەو چارەسەرە دەخاتە بەردەم لایەنە سیاسییەکان بۆ ئەوەی لە هەولێرەوە بێن هەم کۆببنەوە و هەمیش گفتوگۆ بکەن و بگەنە رێککەوتنێک، چونکە لە نیەتی سەرۆک نێچیرڤان روونە کە هەرێمی کوردستان بەشێک دەبێ لە چارەسەر نەوەک بەشێک بێت لە راکێشانی شەڕ، دواجاریش هەرچی رووبدات بە ئاشتی و شەڕ بێ گرینگ هەرێم لە خاڵی هێز و سەقامگیری و دیپلۆماسی خۆیدا بێت.
چوارەم، هەرێم نایەوێ بچێتە نێو شەڕی باڵەکانی عێراقەوە، ئەوەی هەرێم لە بەغدای دەخوازێ رێککەوتنێکی دەستوورییە، گرینگ هەرێم دەستی لە نێو ماڵی شیعەدا نییە و دواجاریش دەبێ سەیری نیەتی هێزە سیاسییەکانی عێراق بکەین کە ئایا بەدەم ئەم بانگهێشتە دێن یانیش پرۆسەی سیاسی لە عێراق ئاڵۆزتر دەکەن، یانیش دەرفەتێک لەنیو هێزە سیاسییەکان دروست دەبێ کە کابینە ئەگەر بە لاوازیش بێت دروست بکرێت.
پێنجەم، عێراق خاوەنی زۆرە و پرۆسەی سیاسی بەخێرا گۆڕانی بەسەردا دێت، هەمیشە بە دیپلۆماسیەتی نەرم دەتوانین لەم دۆخەدا هەرێم بپارێزین و لەگەڵ خێرایی رووداوەکاندا زیانباری پرۆسەکە نەبین، نەوەک لە نێو گەرمەی ئاڵۆزییەکانەوە جەمسەرێک بۆ بە ئامانجگرتنی هەرێم بکەینەوە.
ئەم وتارە دەربڕی رای نووسەر خۆیەتی