خەندان-

كۆمپانیای شیكار بۆ توێژینەوەو راپرسی ئەنجامی دوایین راپرسی خۆی سەبارەت بە بڕیارەکانی دادگای فیدڕاڵی سەبارەت بە هەرێم و دۆخی سیاسی کوردستان بڵاوکردەوە، بەگوێرەی راپرسییەکەش 53%ی بەشداربوان پێیان وایە ناكۆكیەكانی یەكێتی و پارتی هۆكاری دەرچونی بڕیارەكانی دادگای فیدراڵین و 50.7%ی بەشداربوانیش لەگەڵ گەڕانەوە بۆسەر بەغداو هەڵوەشاندنەوەی قەوارەی هەرێمی کوردستانن، 59%ی بەشداربوانیش دەڵێن، ئامادەنین لە دژی بەغدا خۆپیشاندان بكەن.

زۆرترین بەشداربو فەرمانبەری حكومەت بون

كۆمپانیای شیكار بۆ توێژینەوەو راپرسی کە ساڵی 2010 لەلایەن ژمارەیەك مامۆستای زانكۆ و ئەكادیمی دامەزراوە و بنكەی سەرەكی لە شاری هەولێرە، ناوەڕۆکی راپرسییەکەی لەرێگەی ماڵپەڕی درەو میدیاوە بڵاوکردوەتەوە و، لە راپرسییەکەدا (1000) كەس بە شێوازێكی تایبەت بەشداربون کە (42%)ی بەشداربوان لە زۆنی سەوز و (58%)یان لە زۆنی زەردبون، زۆرترین بەشداربوش فەرمانبەری حكومەت بون.

1000 کەس وەڵامی پرسیارەکانی راپرسییەکەی داوەتەوە

ئەو ناوەندەی توێژینەوە و راپرسییە دەڵێت، بۆ ئەنجامدانی راپرسییەکە لەرێگەی (پانێلی پرسیار) کە بەشێوەی ئۆنلاین پڕدەکرێتەوە، لەماوەی 48 کاتژمێردا زیاتر لە 1000 کەس وەڵامی پرسیارەکانی راپرسییەکەیان داوەتەوە، لەم راپرسییەشدا بۆیان گرنگ بوە خەڵکی هەمو قەزاکان، لە گروپی تەمەنی جیاواز، پیشەی جۆراوجۆر و ئاستەکانی خوێندنی جیاجیای تێدا بێت.

ئەنجامی راپرسییەکە: 

- دوای چەند رۆژێک لە بڕیارەکەی دادگای فیدڕاڵی لە (2023/1/23) بۆ راگرتنی رەوانەکردنی 400 ملیارەکەی هەرێم، هێشتا تەنیا 54%ـی خەڵک بەتەواوی ئاگادارە کە بڕیارێکی لەو جۆرە دەرچوە و  25%یان هەر ئاگادار نیین. رەگەزی نێر زیاتر لە رەگەزی مێ ئاگادارە، گەنجەکان کەمتر لە بەتەمەنەکان ئاگادارن.

- کەمتر لە نیوەی نمونەکە (49%) بەتەواوی ئاگاداری ئەوەن کە پار ساڵیش هەمان دادگا بڕیاری نایاساییبونی مامەڵەکردن بە نەوتی هەرێمی دەرکردوە.

- کەمتر لە نیوەی خەڵکی هەرێم کە دەکاتە 47% هەستی توڕەییان بەرامبەر بڕیاری نەناردنی پارە بۆ هەرێم هەیە، تەنانەت 10% خەڵک دەڵێن دڵمان خۆشە بەو بڕیارە. لە زۆنی سەوز ئەوانەی هەستی توڕەییان هەیە رێژەکە زۆرکەمترە 33% و ئەوانەش دڵیان بەو بڕیارە خۆشە رێژەیان بەرزترە (17%).

- نزیکەی 21% هاوڵاتییان بڕیارەکانی دادگای فیدڕاڵی لە دژی هەرێمی کوردستان بە بڕیاری یاسایی و بێلایەن لەقەڵەم دەدەن لە بەرامبەریشدا نزیکەی 46% بڕیارەکانیان بەلایانەوە نایاسایین و پێیانوایە بەمەبەستی دژایەتی هەرێم دەردەکرێن. جیاوازییەکی بەرچاو لەو بارەوە لە نێوان خەڵکی هەردو زۆنەکەدا هەیە.

- نموونەکە بەڕێژەی بەرز لەو باوەڕەدان کە ئەو بڕیارانە لە دژی هەرێمی کوردستانن و زۆر کەمتر پێیانوایە بە زیانی دەسەڵاتن، رێژەیەکی کەمیش پێیوایە ئەم بڕیارانەی دادگا نەک زیانیان نییە بەڵکو لە قازانجی خەڵکن. 

- زیاتر لە نیوەی نمونەکە 53% پێیانوایە ناکوکییەکانی نێوان پارتی و یەکێتی هۆکارێکی دەرچونی ئەو بڕیارانەن لە دژی هەرێم، ئەوانەی کە پێیانوایە ناکوکییەکان هۆکار نین تەنیا 13% هاوڵاتییانن. ئەوەی جێگەی سەرنجە رای خەڵکی هەردو زۆنی زەرد و سەوز وەک یەکە لەبارەی ناکوکی نێوان پارتی و یەکێتی.

- سەبارەت بەوەی کە کێ لە پشت ئەو جۆرە بڕیارانەی دادگایە، جگە لە 20.5% نمونەکە کە پێیان وانییە کەسی لە پشت بیت، ئەوانی دیکە زۆرتر پەنجە بۆ هێزە شیعییەکان و ئێران رادەکێشن.

- %80ـی بەشداربوان پێیانوایە کە نوێنەرانی کورد لە بەغدا (ئەندام پەرلەمان و وەزیرەکان) لاوازن، لەو رێژەیەش 45% پێیانوایە زۆر لاوازن، ئەوانەی پێیانوایە بەهێزن کەمتر لە 10% نمونەکە پێکدەهێنن.

- خەڵکی جگە لەوەی کە بەرێژەی نزیکەی 21% پێیانوایە پارتی و یەکێتی پێکەوە هۆکاری لاوازی کوردن لە بەغدا، ئەوا نزیکەی 47% نمونەکە هەمو حزبە کوردستانییەکان (دەسەڵات و ئوپۆزیسیۆن) بە هۆکاری ئەو لاوازییە دەزانن. 

- زیاتر لە نیوەی نمونەکە 50.7% پێیانوایە بۆ ئەوان باشترە قەوارەی هەرێم هەڵوەشێتەوە و بگەڕێنەوە سەر بەغدا لەو رێژەیە (56%)یان گەنجانن، لەو بارەوە جیاوازییەکی بەرچاو لە نێوان هەردو زۆندا هەیە، زۆنی زەرد بە رێژەی نزیکەی 42% لەگەڵ نەمانی قەوارەی هەرێم و زۆنی سەوز بە رێژەی نزیکەی 64%.

- ئەوانەی کە نیگەرانی ئەوەن ئەم بڕیارانە ببنە هۆی نەمانی قەوارەی هەرێم زیاتر لە نیوەی نمونەکەن بە رێژەی 53%. 

- %59ـی بەشداربوان دەڵێن هیچ کات بە بیریاندا نەهاتوە کە خۆپیشاندان دژی بەغدا بکەن. زۆنی سەوز کە مەڵبەندی خۆپیشاندانەکان بوە لە ساڵانی رابردودا 72% خەڵکی ئەو زۆنە هیچ کات بیریان لەوە نەکردوتەوە کە دژی بەغدا خۆپیشاندان بکەن.

-  تەنیا 7.5% نمونەکە بەغدا بە خەتابار دەزانن لە تێکچونی پەیوەندییەکانی هەرێم و بەغدا، لە بەرامبەردا  27% هەرێم بەخەتابار دەزانن. 

كۆمپانیای شیكار بۆ توێژینەوەو راپرسی سەبارەت بە ئەنجامی راپرسییەکە، چەند راسپاردەیەکی دەرکردوە و کە بریتین لەم خاڵانەی خوارەوە: 

1- خەڵک و شەقام لە حکومەتی خۆیان نامۆن، مەترسیەکانیش بۆ سەر ئەم قەوارەیە نەک هەر بە هەند وەرناگرن، بەڵکو هەندێکجار پێی دڵخۆشن؛ نمونەی بڕیارەکانی دادگای فیدڕاڵی عێراق! ئەوەش نیشانەی ناکارایی نوخبەی سیاسی کوردستانییە کە نەیانتوانیوە خاوەنی گوتارێک بن، هەروەها ئەوە پیشانی خەڵک بدەن کە دەسەڵات بۆ خەڵکە و لە پێناو خەڵکە، بەڵکو پەیامەکەیان بە پێچەوانەوە لە خەڵک گەیاندوە کە خەڵک بۆ دەسەڵات و لە پێناو دەسەڵاتن. 

2- خەڵک یان لایەنگرن، یان بێلایەن؛ زۆرینە بەجۆرێک هاوسۆز و پاڵپشتی لە بڕیارەکانی دادگای فیدڕاڵی دەکەن، چونکە زۆرینە، ئەمە وەک سزادانی پارتە دەسەڵاتدارەکان دەبینن. 

3- پرسی موچە و بژێوی ژیان کاریگەرترین ئاراستەی پشت مەیلی دانیشتوانی هەرێمی کوردستانە لە نیگەرانیەکانیان بەرامبەر بە حکومەتی هەرێم و مەیلی گەڕانەوە بۆ سەر بەغدا و لاوازکردن یان هەر نەمانی قەوارەی هەرێمی کوردستان. 

4- دابڕان و بۆشاییەکی گەورە لەنێوان ئینتیمای نەتەوەیی و نیشتیمانی و ئینتیما بۆ هەرێمی کوردستان وەک قەوارە هەستی پێ دەکرێ. خەڵک هاتونەتە ئەو باوەڕەی ئەوەی لە هەرێم هەیە، تەنها بریتیە لە ئیدارەی دەسەڵات و بەرژەوەندییەکانی پارتی و یەکێتی و بنەماڵەکانیان. لەلای خەڵک کوردایەتی و هەستکردن بە شانازی نەتەوەیی، ئیتر یەکسان نیە بە ئینتیما و دڵسۆزی بۆ قەوارەی هەرێمی کوردستان. 

5- دابڕانێکی زۆر هەیە لە نێوان هەردو زۆن لەبارەی پرسە سیاسی و نەتەوەییەکان. ئەوەی جێگەی هەڵوەستەشە خەریکە ناڕەزایەتی لە دەسەڵات و بێباکی لە پرسە نەتەوەییەکان لە زۆنی زەرد زۆر زیاد دەکات. 

6- خەڵکی رۆژ لە دوای رۆژ بێهیواترن لە دەسەڵات. دەسەڵاتیش رۆژ دوای رۆژ بێ مۆبالاتترە لەوەی لە شەقام دەگوزەرێ.

هەرێمی کوردستان لەبەردەم هەڕەشەیەکی ڕاستەقینەی وجودی لە ناوەخۆدا بوەتەوە 

لە یەکەمین کاردانەوەی راپرسییەکەشدا، نەزهەت حاڵی، بەرپرسی پێشوی ئاژانسی پاراستن رایگەیاند، "پێم وایە ئەو ڕاپرسییە جێگای هەڵوەستە کردنێکی گەلی کوردستانە و دەرخەری ئەوەیە کە هەرێمی کوردستان لەبەردەم هەڕەشەیەکی ڕاستەقینەی وجودی لە ناوەخۆ بوەتەوە کە شەرعیەتی سیاسی هەرێم دەخاتە بەر مەترسی. بەتایبەت کە لە بڕگەیەکی ڕاپۆرتەکەدا دەردەکەوێت کە زیاتر لە نیوەی هاوڵاتیانی بەشداربو لە ڕاپرسییەکە لەگەڵ هەڵوەشاندنەوەی قەوارەی هەرێمی کوردستانن و پێیان وایە بۆ ئەوان باشترە کە بگەڕێنەوە سەر بەغدا".

دەبێت لە هۆکارەکانی ئەو بێ هیوایەی خەڵک بەرامبەر قەوارەی هەرێم بکۆڵدرێتەوە 

ئەو بەرپرسەی پێشوی پارتی دیموکراتی کوردستان داوا دەکات بەرپرسانی هەرێم لە هۆکارەکانی بێهێوایی خەڵک بکۆڵنەوە و دەڵێت، "پێم وایە ئەو بابەتە پێویستی بە خوێندنەوەیەکی قوڵ هەیە بە بێ کاردانەوەی عاتفی و هێرشەکردنە سەر ئەو کەسانەی کە ویستی هەڵوەشاندنەوەی هەرێمی کوردستانیان هەیە، بەڵکو دەبێت لە هۆکارەکانی ئەو بێ هیوایەیان بکۆڵدرێتەوە و چارەسەر بکرێن، ئەو بابەتە دەرخەری بونی قەیرانێکی قوڵە لە دەسەڵاتی سیاسی، پڕۆسەی دەوڵەتسازی و نەتەوە سازی لە هەرێمی کوردستانی عێراق."